لووتیروکسین

لووتیروکسین (Levothyroxine) یک داروی هورمونی است که برای درمان کم‌کاری تیروئید و برخی اختلالات تیروئیدی دیگر استفاده می‌شود. در این مقاله، به بررسی عوارض مصرف لووتیروکسین، تداخل با سایر داروها و مواد غذایی، نامنظم خوردن آن، مقدار مصرف صحیح برای لاغری و کم‌کاری تیروئید، نحوه اثر بخشی و نیز مکانیسم اثر این دارو می‌پردازیم.

لووتیروکسین برای چیست؟

لووتیروکسین یک هورمون مصنوعی است که به عنوان یک نسخه از هورمون تیروکسین (T4) عمل می‌کند. در افرادی که به کم‌کاری تیروئید مبتلا هستند و یا تیروئید خود را جراحی کرده‌اند، تیروکسین به طور طبیعی توسط تیروئید تولید نمی‌شود؛ لذا باید از داروی لووتیروکسین به عنوان جایگزین آن استفاده کنند.

بنابراین لووتیروکسین به صورت قرص یا کپسول برای جبران کمبود هورمون تیروکسین تجویز می‌شود. تیروکسین نقش مهمی در تنظیم متابولیسم بدن، دمای بدن، و عملکرد سیستم عصبی مرکزی دارد و در آزمایشات نیز بصورت آزمایش T4 قابل اندازه‌گیری است. لووتیروکسین به طور خاص برای بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید، گواتر، و برخی دیگر از اختلالات تیروئیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

چرا پزشک برای من لووتیروکسین تجویز کرده است؟

تجویز لووتیروکسین توسط پزشک می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کم‌کاری تیروئید: شایع‌ترین دلیل تجویز لووتیروکسین برای درمان کم‌کاری تیروئید است. افرادی که کم‌کاری تیروئید دارند هورمون تیروکسین (T4) بطور طبیعی تولید نمی‌شود و میزان TSH آن‌ها در آزمایش خون بالاست. لذا باید از این دارو به عنوان جایگزینی برای تیروکسین استفاده کنند.
• گواتر: برای کاهش اندازه گواتر و بهبود عملکرد تیروئید. هرچند که این مورد به نوع گواتر و ندول‌های تیروئید دارد و برای همه مناسب نیست.
• کم‌کاری تیروئيد در نوزادان: برای درمان کم‌کاری تیروئید مادرزادی (هیپوتیروئیدی مادرزادی) در نوزادان.
• بعد از جراحی تیروئید: برای جایگزینی هورمون تیروئید در بیمارانی که تحت جراحی تیروئید قرار گرفته‌اند.
• بعد از استفاده از ید رادیواکتیو: کسانی که سرطان تیروئید داشته و تحت درمان با ید رادیواکتیو قرار گرفته‌اند ممکن است برای جایگزینی هورمون‌های تیروئیدی نیاز به درمان با لووتیروکسین داشته باشند.
• لاغری و کاهش وزن: استفاده از لووتیروکسین برای لاغری و کاهش وزن امری علمی و دقیق نیست. با این حال ممکن است بعضی افراد از این دارو برای کاهش وزن و رسیدن به وزن دلخواه استفاده کنند.

عوارض مصرف لووتیروکسین

مصرف لووتیروکسین ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد که عمدتاً در بیمارانی که این دارو را بیش‌از‌حد استفاده می‌کنند ایجاد می‌شوند.

این عوارض شامل موارد زیر می‌باشد:

• افزایش ضربان قلب: مصرف زیاد دارو می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب و تپش قلب شود.
• اضطراب و عصبانیت: برخی بیماران ممکن است دچار احساس اضطراب، عصبانیت، یا بی‌قراری شوند.
• کاهش وزن ناخواسته: لووتیروکسین می‌تواند منجر به کاهش وزن ناخواسته، لاغری و اشتهای زیاد شود.
• تعریق بیش از حد: تعریق بیش‌از‌حد از دیگر عوارض مصرف این دارو است.
• مشکلات خواب: برخی بیماران ممکن است دچار بی‌خوابی یا مشکلات خواب شوند.
• گرفتگی عضلات و دردهای عضلانی: این عارضه نیز ممکن است در برخی بیماران مشاهده شود.

نحوه مصرف صحیح لووتیروکسین

برای به دست آوردن بهترین نتایج از مصرف دارو، باید به موارد زیر توجه کنید:

• مصرف صبحگاهی: بهتر است لووتیروکسین را صبح ناشتا مصرف کنید.
• شکل‌های دارویی: لووتیروکسین خوراکی به صورت قرص، کپسول و محلول خوراکی موجود است. حتی اگر احساس سلامت کامل می‌کنید و علائم ناشی از کم‌کاری تیروئید درمان شده‌اند باز هم به مصرف این دارو ادامه دهید.
• کپسول را کامل ببلعید و آن را خرد، جویده، شکسته یا باز نکنید. اگر کودکتان نمی‌تواند کپسول را کامل ببلعد، به پزشک اطلاع دهید. اگر نمی‌توانید قرص را کامل ببلعید، آن را خرد کرده و با 1 یا 2 قاشق چایخوری آب مخلوط کنید؛ بلافاصله مخلوط را مصرف کنید. آن را برای استفاده بعدی ذخیره نکنید.
• هر قرص یا کپسول را تا زمان آماده شدن برای مصرف در بسته نگهدارید.
• دارو را در دمای اتاق، دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری کنید.
• عدم مصرف غذا: حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه بعد از مصرف دارو از خوردن غذا خودداری کنید.
• ثبات در مصرف: دارو را هر روز در زمان مشخصی مصرف کنید.
• پرهیز از برخی مواد غذایی: برخی مواد غذایی مانند سویا، کلم، و کافئین می‌توانند جذب لووتیروکسین را کاهش دهند.
• تنظیم دقیق دوز: لووتیروکسین باید با دقت تنظیم شود تا سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید (TSH) در محدوده نرمال (۰٫۴ تا ۴ mIU/L) باقی بماند.
• پایش سالیانه: حداقل یک بار در سال باید سطح TSH بررسی شود تا از مصرف بیش‌از‌حد لووتیروکسین و بروز علائم پرکاری تیروئید مانند ضربان قلب بالا، اسهال، لرزش، افزایش کلسیم خون و ضعف جلوگیری شود.
• مشکلات قلبی: اگر فرد مشکلات قلبی دارد یا سن بالایی دارد، باید با دوز پایین‌تری از لووتیروکسین شروع کند و به تدریج افزایش یابد.
• پوکی استخوان: مصرف بیش‌ازحد لووتیروکسین می‌تواند باعث کاهش تراکم استخوانی شود، به خصوص در زنان یائسه. لذا باید کمترین دوز ممکن که نتیجه مطلوب را می‌دهد مصرف شود.
• دیابت: افراد دیابتی که این دارو را مصرف می‌کنند باید کنترل قند خون خود را بیشتر تحت نظر داشته باشند، زیرا ممکن است نیاز به تغییر در دوز داروهای ضد دیابت یا انسولین داشته باشند.

هشدارها و توصیه‌های قبل از مصرف لووتیروکسین

اگر به گلیسیرین یا کلسیم دی‌سدیم ادتا حساسیت دارید، نباید از لووتیروکسین استفاده کنید. همچنین در صورتی که مشکلات کنترل نشده غده آدرنال دارید، از این دارو استفاده نکنید.

در صورتی که هر یک از موارد زیر در شما صدق می‌کند به پزشک خود اطلاع دهید:

• ندول (گره) تیروئیدی دارید.
• التهاب غده تیروئید (تیروئیدیت) دارید.
• مشکلات قلبی مثل حمله قلبی یا سکته دارید.
• مشکلات لخته شدن خون یا اختلالات خونی دارید.
• دیابت دارید (ممکن است نیاز به تنظیم داروی دیابت شما باشد).
• کم‌خونی (تعداد کم سلول‌های قرمز خون) دارید.
• استخوان‌های ضعیف (پوکی استخوان) یا تراکم کم مواد معدنی استخوان دارید.
• مشکلات غده هیپوفیز یا آدرنال دارید.
• به هرگونه غذا یا دارو حساسیت دارید.
• اخیراً درمان با ید رادیواکتیو (مثل I-131) دریافت کرده‌اید.
• بیماری کلیوی دارید.
• اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، به پزشک اطلاع دهید. داشتن کم‌کاری تیروئید در دوران بارداری ممکن است خطر زایمان زودرس یا سایر عوارض را افزایش دهد. مزایای درمان کم‌کاری تیروئید ممکن است بر خطرات احتمالی برای نوزاد بیشتر باشد. همچنین دوز دارو ممکن است در دوران بارداری تغییر کند.
• اگر جراحی یا نوبت دندان‌پزشکی دارید، به پزشک اطلاع دهید.
• مصرف بیش از دوز توصیه شده ممکن است باعث عوارض جانبی جدی شود.
• اگر در حال شیردهی هستید، به پزشک اطلاع دهید. دوز دارو ممکن است در دوران شیردهی متفاوت باشد.

عوارض مصرف بیش‌ازحد لووتیروکسین: اوردوز دارویی

در صورت مصرف بیش‌از‌حد، فوراً به اورژانسی مراجعه کنید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید. مصرف بیش‌از‌حد می‌تواند کشنده باشد.
علائم مصرف بیش‌از‌حد لووتیروکسین: سردرد، گرفتگی عضلات پا، لرزش، احساس عصبانیت یا تحریک‌پذیری، درد قفسه سینه، تنگی نفس، ضربان قلب سریع یا کوبنده، سکته و کما

لووتیروکسین با چه غذاهایی تداخل دارد؟

از مصرف محصولات غذایی زیر در عرض ۱ ساعت پس از مصرف لووتیروکسین خوراکی خودداری کنید زیرا این دارو به اندازه موثر نخواهد بود: آب گریپ‌فروت، فرمولای سویای کودک، آرد سویا، غذای دانه پنبه، گردو و غذاهای با فیبر بالا.

لووتیروکسین با چه داروهایی تداخل دارد؟

بعضی از دارو‌ها می‌توانند جذب و اثربخشی لووتیروکسین را تحت تأثیر قرار دهند و آن را کم یا زیاد کنند. از مصرف دارو‌های زیر در عرض ۴ ساعت قبل یا بعد از لووتیروکسین خودداری کنید:

• کربنات کلسیم
• سِوِلامر
• کلستیرامین، کولسولام، کلستیپول
• مکمل‌های آهن
• سوکرالفیت
• سدیم پلی استایرن سولفونات
• کاهش‌دهنده‌های اسید معده (پنتوپرازول، امپرازول، لانزوپرازول، فاموتیدین و انواع شربت‌های معده)
• ضداسیدهایی که حاوی آلومینیوم یا منیزیم هستند نظیر آلومینیوم ام جی اس و لاکسی‌ژل

درصورتی که از داروهای زیر استفاده می‌کنید حتماً با پزشک خود مشورت کنید:

• اورلیستات
• فنوباربیتال
• ریفامپین
• کتامین
• کورتیکواستروئید‌ها مثل پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون و متیل‌پردنیزولون
• داروهای ضدافسردگی مثل آمی‌تریپتیلین یا ماپروتیلین
• داروهای قلبی یا فشار خون
• داروهای دیابت
• داروهای سرطان مثل ایماتینیب
• رقیق‌کننده‌های خون مثل وارفارین

مکانیسم اثر لووتیروکسین در بدن

لووتیروکسین با ورود به هسته سلول و اتصال به گیرنده‌های هورمون تیروئید در DNA، تولید پروتئین‌های مختلف را تنظیم می‌کند.

همچنین این دارو با اتصال به گیرنده‌های موجود در سطح سلول باعث فعال‌سازی مسیرهای سیگنال‌دهی مانند MAPK می‌شود که در تنظیم فرآیندهای سلولی مانند تولید عروق جدید و تکثیر سلول‌های توموری نقش دارد.

بنابراین لووتیروکسین با جایگزینی هورمون تیروکسین در بدن اثر می‌کند و به تنظیم متابولیسم، انرژی، و دمای بدن کمک می‌کند. این دارو به بهبود علائم کم‌کاری تیروئید مانند خستگی، افزایش وزن، و کاهش تمرکز کمک می‌کند. همچنین، این دارو می‌تواند در پیشگیری از مشکلات قلبی ناشی از کم‌کاری تیروئید مؤثر باشد.

این دارو با کاهش TSH در آزمایش خون باعث کاهش اندازه تیروئید در افراد مبتلا به گواتر و یا حتی کاهش اندازه‌ی ندول‌های تیروئیدی (گره‌های تیروئید) شود.

اقدامات لازم اگر یک دوز از لووتیروکسین فراموش شد

اگر یک دوز از لووتیروکسین را فراموش کردید، بهتر است به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان دوز بعدی باشد، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و دوز بعدی را در زمان مقرر مصرف کنید. هرگز دوز دو برابر مصرف نکنید.

میزان مصرف لووتیروکسین: تنظیم دوز دارو

تنظیم دوز داروی لووتیروکسین یک فرآیند حساس و پیچیده است که نیاز به پایش دقیق و منظم دارد. توجه به شرایط خاص هر بیمار، از جمله سن، وضعیت بارداری، و وجود بیماری‌های قلبی، برای تعیین دوز مناسب ضروری است. با رعایت این نکات، می‌توان به بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به کم‌کاری تیروئید کمک کرد.

تنظیم دوز در کم‌کاری تیروئید، بارداری، شیردهی، سرطان تیروئيد و ندول‌ها

• بزرگسالان سالم که به تازگی به کم‌کاری تیروئید مبتلا شده‌اند:
  • دوز اولیه: ۱٫۶ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز.
  • تنظیم دوز: هر ۴ تا ۶ هفته به میزان ۱۲٫۵ تا ۲۵ میکروگرم در روز.
  • دوز معمول: حداکثر ۲۰۰ میکروگرم در روز (در محدوده ۱۰۰ تا ۱۲۵ میکروگرم در روز برای یک فرد ۷۰ کیلوگرمی).
  • دوزهای بیش از ۳۰۰ میکروگرم در روز نادر هستند.
• بزرگسالان بالای ۵۰ سال بدون بیماری قلبی:
  • دوز اولیه کمتر (مثلاً ۵۰ میکروگرم در روز) ترجیح داده می‌شود.
• بزرگسالان با بیماری قلبی:
  • دوز اولیه: ۱۲٫۵ تا ۲۵ میکروگرم در روز.
  • تنظیم دوز: هر ۶ تا ۸ هفته به میزان ۱۲٫۵ تا ۲۵ میکروگرم.
• بزرگسالان با کم‌کاری شدید و طولانی مدت تیروئید:
  • دوز اولیه: ۱۲٫۵ تا ۲۵ میکروگرم در روز.
  • تنظیم دوز: هر ۲ تا ۴ هفته به میزان ۱۲٫۵ تا ۲۵ میکروگرم در روز.
• تنظیم دوز در دوران بارداری:
  • نیاز به دوز بیشتری از دارو ممکن است در دوران بارداری وجود داشته باشد.
  • دوز اولیه برای کم‌کاری شدید: ۱٫۶ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز.
  • دوز اولیه برای کم‌کاری خفیف (TSH کمتر از ۱۰ میلی‌واحد در لیتر): ۱ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز.
  • تنظیم دوز: هر ۴ هفته بر اساس نتایج آزمایشگاهی.
• تزریق عضلانی و وریدی:
  • تقریباً ۷۵٪ دوز خوراکی به صورت وریدی تجویز می‌شود.
  • به طور متناوب، ۵۰٪ از دوز خوراکی قبلی به صورت وریدی یا عضلانی توصیه می‌شود.
• سرطان تیروئید:
  • دوزها به طور فردی تنظیم می‌شوند.
  • برای سرکوب TSH به کمتر از ۰٫۱ میلی‌واحد در لیتر در تومورهای پرخطر، ممکن است دوزهای بیش از ۲ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز لازم باشد.
• ندول‌های خوش‌خیم تیروئید و گواتر مولتی‌ندولار غیرسمی:
  • استفاده روتین از لووتیروکسین برای سرکوب TSH توصیه نمی‌شود.
  • در موارد مناسب، درمان نباید به طور کامل TSH را سرکوب کند (کمتر از ۰٫۱ میلی‌واحد در لیتر).
• کمای میگزدم:
  • دوز اولیه: ۳۰۰ تا ۵۰۰ میکروگرم.
  • دوز نگهدارنده: ۵۰ تا ۱۰۰ میکروگرم در روز.
• تنظیم دوز در هیپوتیروئیدیسم تحت بالینی:
  • دوز اولیه: ۲۵ تا ۷۵ میکروگرم در روز.
  • دوز بالاتر معمولاً برای افرادی که TSH بالاتری دارند نیاز است.

پخش و اتصال به پروتئین‌های پلاسمایی

بر اساس اطلاعات موجود، هورمون‌های تیروئید در خون بیشتر از ۹۹٪ به پروتئین‌های پلاسمایی متصل می‌شوند. این پروتئین‌ها شامل گلوبولین متصل‌شونده به تیروکسین (TBG)، ترانس تیرتین و آلبومین (TBA) هستند. اتصال قوی‌تر TBG و ترانس تیرتین به T4 باعث سطح بالاتر خون، حذف آهسته‌تر و نیمه‌عمر طولانی‌تر T4 نسبت به T3 می‌شود. هورمون‌های تیروئید متصل به پروتئین در تعادل با مقدار کمی هورمون آزاد هستند و تنها هورمون‌های آزاد فعالیت متابولیکی دارند.

متابولیسم و دفع

حدود ۷۰٪ از لووتیروکسین به مقدار مساوی به T3 و rT3 تبدیل می‌شود. کبد محل اصلی تجزیه هر دو هورمون T4 و T3 است، اگرچه تبدیل T4 به T3 در کلیه و سایر بافت‌ها نیز رخ می‌دهد.

دفع T4 و T3 شامل اتصال به اسید گلوکورونیک و اسید سولفوریک در کبد است. این هورمون‌ها از طریق گردش روده‌ای-کبدی به عنوان ترکیبات متصل‌شده دوباره به روده بازمی‌گردند و در مدفوع دفع می‌شوند. حدود ۲۰٪ از T4 در مدفوع دفع می‌شود و دفع ادراری T4 با افزایش سن کاهش می‌یابد.

نیمه‌عمر

نیمه‌عمر لووتیروکسین بین ۶ تا ۷ روز است.